Pytanie badawcze
Dokonaliśmy przeglądu danych naukowych analizujących zależność między przyjmowaniem selenu, a występowaniem nowotworów. Niniejszy przegląd stanowi aktualizację poprzedniego przeglądu Cochrane dotyczącego tego tematu (Vinceti 2014), będącego aktualizacją przeglądu Dennert 2011.

Wprowadzenie
Selen jest naturalnie występującym pierwiastkiem, który do organizmu ludzkiego dostarczany jest głównie z pożywieniem, aczkolwiek znajduje się też w powietrzu, wodzie pitnej i suplementach diety. Małe ilości selenu są niezbędne do utrzymania określonych funkcji biologicznych w organizmie, ale nawet niewiele większa jego ilość może stwarzać ryzyko toksyczności, czyniąc tym samym selen pierwiastkiem o wąskim i jak dotąd nie do końca zdefiniowanym bezpiecznym zakresie ekspozycji. Selen występuje w wielu formach chemicznych, które różnią się aktywnością biologiczną. Od końca lat sześćdziesiątych w kilku badaniach obserwacyjnych wykazano, że osoby ze zwiększonym stężeniem selenu w diecie lub w tkankach cechują się mniejszym ryzykiem wystąpienia nowotworu, a w badaniach laboratoryjnych wykazano, że selen może hamować wzrost komórek nowotworowych. Doprowadziło to do zwiększonego zainteresowania suplementami diety zawierającymi selen oraz opinii, że stosowanie takich suplementów może zapobiegać wystąpieniu choroby nowotworowej. Od tamtego czasu przeprowadzonych zostało znacznie więcej badań obserwacyjnych, które miały na celu porównanie częstości występowania nowotworów u osób z dużą i małą ekspozycją na selen. Ostatnio przeprowadzono także kilka badań z randomizacją ukierunkowanych na ocenę, czy suplementacja selenem może zapobiegać nowotworom. Badania te odegrały kluczową rolę w pogłębieniu wiedzy na temat zależności między ekspozycją na selen, a ryzykiem wystąpienia nowotworu z uwagi na bardziej wiarygodną metodykę niż w badaniach obserwacyjnych. Najbardziej aktualne badania cechują się wysoką jakością i mocą statystyczną. Kilka badań ukierunkowanych było na ocenę, czy selen może zapobiegać rakowi prostaty.

Charakterystyka badań
Do przeglądu włączono 10 badań, w których osoby dorosłe losowo przydzielano do grup, w których otrzymywali suplementy selenu lub placebo oraz 70 badań obserwacyjnych, w których osoby dorosłe obserwowano w celu określenia, czy stężenie selenu było związane z ryzykiem wystąpienia nowotworu. Dane są aktualne do stycznia 2017 roku.

Główne wyniki
W żadnym randomizowanym badaniu wysokiej jakości nie potwierdzono wpływu selenu na zmniejszenie ryzyka wystąpienia jakiegokolwiek nowotworu lub poszczególnych typów nowotworów, w tym raka prostaty. Wyniki kilku badań nieoczekiwanie zasugerowały, że selen może zwiększać ryzyko wystąpienia nowotworu złośliwego prostaty, cukrzycy typu 2 i problemów dermatologicznych.

Badania obserwacyjne dostarczyły niespójnych danych o możliwym wpływie selenu na ryzyko wystąpienia nowotworu, bez dowodów na zależność efektu od dawki. Wyniki tych badań oceniane łącznie sugerowały odwrotną zależność między ekspozycją na selen, a późniejszym wystąpieniem jakiegokolwiek nowotworu lub wybranych typów nowotworów, np. rak jelita grubego i prostaty. Niestety badania obserwacyjne mają poważne wady. Ekspozycja na selen u uczestników mogła być błędnie określona ze względu na ograniczenia związane z zastosowanymi metodami pomiaru ekspozycji na selen, a także braku pewności co do występowania poszczególnych form selenu wpływających na ogólną ekspozycję. Dodatkowo mogły zaistnień niezmierzone czynniki zakłócające wynikające ze stylu życia i aspektów żywieniowych, stanowiące istotne i dobrze znane źródła błędu w badaniach obserwacyjnych dotyczących odżywiania. Dlatego też wiarygodność wewnętrzna tych badań jest ograniczona.

Obecnie hipoteza mówiąca, że zwiększone przyjmowanie selenu może zmniejszać ryzyko wystąpienia nowotworu nie znajduje poparcia w badaniach epidemiologicznych. Dodatkowe badania są niezbędne do oceny, czy selen może wpływać na ryzyko wystąpienia nowotworu u osób z określonym podłożem genetycznym lub sposobem odżywiania, a także aby ustalić, czy poszczególne formy chemiczne selenu mogą mieć różny wpływ na ryzyko wystąpienia nowotworu.